Het Maarts Viooltje
De wetenschappelijke naam van het Maarts Viooltje is Viola odorata. Dit duidt er al op dat het hierbij gaat om een geurend bloemetje. De volksnaam geeft dan weer een indicatie over de bloeiperiode, die bij ons vanaf einde februari kan verwacht worden.
De mythe
De geur van het bloemetje heeft ertoe geleid dat het Maarts Viooltje als sinds de Oudheid wordt geassocieerd met verleiding, vaak afgebeeld samen met Aphrodite. Door de vroege bloei werd het tevens een symbool van de lente. Door de kleuren (blauw en wit) adopteerden de christenen het bloemetje als symbool voor zuiverheid en zedigheid en werd het toegewijd aan Maria.
Veel later in de geschiedenis werd het Maarts Viooltje door Napoleon aangegrepen als symbool voor zijn heroveren van de macht. Hij moet, na zijn verbanning naar Elba, gezegd hebben dat hij terug in Frankrijk zou zijn als de viooltjes gingen bloeien in het voorjaar.
Het plantje
Het Maarts Viooltje bewaart in een zachtere winter zijn blad, maar anderzijds kan een echt strenge winter, met temperaturen beneden – 20 °C leiden tot afsterven van de planten. En dan doelen we niet louter op de bladeren maar wel degelijk op het verdwijnen van de hele plant. Het Maarts Viooltje spreidt zich vrij snel via rizomen, ondergronds kruipende stengels dus. Op de knopen worden wortels gevormd onder de grond en bovengronds verschijnt er een rozet van niervormige blaadjes. Daarnaast zien we ook de bloemetjes verschijnen vanuit deze ondergrondse stengels. Die zijn circa 2,5 cm groot en bestaan uit vijf bloemblaadjes. De kleur hiervan is normaal gezien violetblauw, maar vaak worden ook witte bloemen aangetroffen. Door kwekers zijn er daarnaast nog heel wat andere kleurvormen op de markt gezet, van roze tot gelig. Maar hoe dan ook, alle hebben ze een korte, purperen spore als uitgroeisel van het onderste kroonblad.
Het is niet altijd duidelijk of alle benoemde vormen van Viola odorata wel degelijk vormen zijn van deze soort of eerder hybriden. Maar dat zal ons verder geen zorgen baren. Plant in voedzame, goed gedraineerd grond op plekken die, zeker in de zomer, lichte schaduw bieden. In de slagschaduw van een haag, of onder bladverliezende grote struiken, zoals bijvoorbeeld Magnolia, is een goede plek.
De geur
Uit de bloemen kan een stroperige, geelgroene olie gewonnen worden met een zoete bloemengeur. De bladeren leveren dan weer een stroperige donkergroene olie op. Beide oliën worden gebruikt in de parfumindustrie en ook wel als smaakstof in snoepjes. De geur is moeilijk te beschrijven. Waarnemen van geuren is iets persoonlijks, maar floraal is waarschijnlijk een goede term. Vooral in de 19e eeuw was deze zeer populair. Verantwoordelijk voor die geur is een groep moleculen die gekend is als ionones. Het zijn vrij gecompliceerde structuren waarop we hier niet verder ingaan.
Medicinaal
Al sinds de tijden van Hippocrates (Ca. 460-370 a.c.) wordt het Maarts Viooltje genoemd in de kruidengeneeskunde. Dioscorides (Ca. 40-90) gebruikte het bij infecties van oog en keel. Het werd ook aangeraden ter behandeling van hoofdpijn en tranende ogen. Kransen van viooltjes rond het hoofd zouden katers voorkomen. De in 2012 heilig verklaarde Hildegard von Bingen (1098-1179) raadde het aan tegen kanker. Daar bestaan (nog) geen bewijzen voor, maar het wordt momenteel grondig onderzocht. Maar alles bij elkaar genomen, moeten we zeggen dat tegenwoordig het gebruik van Maarts Viooltje in de schaduw is komen te staan van de eigenschappen van het Driekleurig Viooltje, Viola tricolor.
