Kleinfruit in Hex: van braam tot vijg
Het is volop plukken geblazen. Heel wat kleinfruit hangt rijp aan de struiken en dat hebben eveneens de vogels gezien. Ook in de moestuin van het kasteel van Hex staat een grote variëteit aan kleinfruit. Moestuinman Gust koos voor niet al te moeilijke culturen en stemde de rassen op elkaar af waardoor hij bijna het hele jaar door onafgebroken van vers fruit kan genieten.
Heerlijk toch, tuinieren en af en toe genieten van een zoete smaakbom. Kleinfruit brengt kleur in de moestuin en bevat bovendien heel wat essentiële vitaminen. Maar welk fruit valt nu eigenlijk onder de noemer kleinfruit? En hoe krijg ik de mooiste vruchten? We bekijken enkele soorten van dichterbij.
De klassiekers
Frambozen bestaan er in voorjaars- en herfstvariëteiten. In Hex kweken we ook een witte herfstvariëteit. Als je de oude takken van de herfstframbozen echter laat staan,
en enkel de ingevroren top eruit knipt in het voorjaar, draagt de plant ook in het voorjaar vrucht op de zijtakjes die het tweede jaar gevormd worden. Na de eerste pluk, zo rond het begin van juli, wordt het oude hout uitgesneden ten voordele van de jonge grondscheuten.
Frambozen worden in een klassieke tuin langs horizontale draden geleid en aangebonden. Misschien dat ze nog wel beter tussen twee draden staan – dat scheelt een hoop aanbindwerk. Dit wordt gedaan om ruimte te besparen en de pluk te vergemakkelijken. Maar evengoed zie ik bij een vriend de framboos ongemoeid en ongesnoeid in het lange gras van de boomgaard staan. Met bijhorend vogelnest en konijnenhol een kleine biotoop op zich – en met vruchten in overvloed!
Om jaar na jaar vrucht te dragen is een goede compostgift van tijd tot tijd nodig. En als je de kans hebt kan je ze een keer of twee (veel) water geven in de periode dat de vrucht gevormd wordt. Een droog seizoen leidt anders immers onvermijdelijk tot kleine vruchten.
Een tweede klassieker in het assortiment van het kleinfruit is de rode bes. Jonkheer van Kets is een vroege soort met volle trossen ronde bessen. Hiervan kan je de laatste weken van juni al beginnen oogsten.
Voor de tweede helft van de zomer hebben we Rondo. Rode bes kan in een haag tegen draad geweekt worden, maar wordt meestal als een losse struik gesnoeid. De jonge scheuten worden in het voorjaar kort gesneden.
De vruchten komen voornamelijk op twee- en driejarig hout. Takken die ouder zijn dan drie jaar mogen er uit tot aan de grond. Als je merkt dat de takken te vroeg afsterven en bij het snoeien zie je een holte in de kern van de tak, dan heb je last van de glasbessenmot. De larve van deze nachtvlinder knaagt zich zonder meedogen een weg door de tak. Bij het proefcentrum voor kleinfruit kan je lijmplaten met feronomenval verkrijgen, waarmee je al een groot deel van deze motten kan wegvangen.
Allemaal besjes
De cassis, of zwarte bes, is het zuid-Franse familielid van het kleinfruit. De bes is eerst bitter en wordt pas genietbaar als ze echt door en door rijp is. Op het kasteel van Hex wordt van cassis een zomerse sorbet gemaakt.
De kruisbes is een bijna vergeten klassieker in het kleinfruit. De grote vruchten zijn nochtans bijzonder van smaak. Snoei en zorg zijn vergelijkbaar met die van de rode bes.
Een meer recente aanwinst is dan weer de Josta-bes: een kruising tussen bovengenoemde cassisbes en kruisbes; de bes is groter dan die van cassis, maar niet bitter.
Lees het volledige artikel in het septembernummer van Fence.
De Japanse wijnbes is verwant aan de framboos en de braam. Ook hier wordt de vrucht gedragen op de takken van het voorbije jaar. De takken worden langer dan die van de framboos, maar ook weer niet zo lang als de braam. Wij binden ze als een waaier van gespreide takken tegen de draden aan. Het leuke aan de Japanse wijnbes is dat de oogst net tussen twee oogsten van frambozen invalt.
Aanbinden
De braam is soms een lastige klant. Gelukkig bestaan er ook doornloze variëteiten. De braam wordt vaak aan drie tot vier draden boven elkaar geleid, waarbij de onderste draden worden gebruikt voor de vruchtdragende takken, terwijl de lange soepele jonge scheuten naar de bovenste draad geleid worden. Na de pluk worden de oude takken weggesneden en de jonge takken weer verdeeld over de vrijgekomen draden. Van sommige soorten kunnen de takken wel 8 meter bedragen. Om zoveel mogelijk meters vruchttak op een kleine oppervlakte te krijgen worden de takken vaak in parallelle golven – van onder naar boven, terug naar beneden, weer naar boven, .. – tegen de draden aangebonden.
Ook druiven behoren tot het kleinfruit. Druiven worden steeds teruggesnoeid tot op een vaste gesteltak die horizontaal aan een draad geleid is. De overige takken worden in het voorjaar tot op stompjes gesneden. De druiven zullen dragen aan de basis van de jong gevormde scheuten van het jaar. Rond 21 juni breken we met de hand de takken op een afstand van drie tot vier bladeren boven de laatste tros. Druiven hebben graag extra bemesting in de vorm van verteerde stalmest aan de voet van de plant.
Dwarsbomer
Vijgen zijn in ons klimaat niet vanzelfsprekend, en al zeker niet de lekkere Turkse variëteiten. Bij ons op Hex staan de vijgen in een speciale kas tegen de muur, maar soms wil het ook wel goed lukken bijvoorbeeld in een beschut hoekje in een stadstuin. Vijgen dragen als het meezit twee keer per jaar. Het is daarom moeilijk om het juiste tijdstip van snoei te kiezen. Doe zoals ik en snij regelmatig, tot meerder keren per jaar, in je vijgenbomen. Takken die te lang zijn knip je terug, oude takken die afgedragen hebben haal je er uit.
Vergeet niet enkele keren goed water te geven op het ogenblik dat de vruchten beginnen te dikken.
Buitenbeentje
De gecultiveerde aardbei hoort eigenlijk niet echt thuis bij het kleinfruit. Het kleinfruit wordt geacht zich buiten het wisselteeltplan van je moestuin te bevinden, maar de aardbei hoort wel thuis in dat wisselplan. De wilde aardbei is echter een welkome vaste gast aan de voet van hardfruit of onder de frambozen.