Nic Balthazar, groene ridder in hart en nieren

Groene vingers heeft hij niet. Wél een strijdershart dat onvermoeibaar slaat voor een groenere planeet en een gezonder klimaat.  Met de Big Ask campagnes en Sing For The Climate hoopt auteur, film-, tv- en theatermaker Nic Balthazar de wereld te kunnen wakker schudden, voor het echt te laat is. Een vurig gesprek met een klimaatridder die z’n groene batterijen oplaadt in bossen, parken en z’n eigen kleine maar fijne tuin.  

“Ik ben geen groene jongen geworden door mijn geweldige natuurkennis”, vertelt Nic. “Maar ik kom uit een socialistisch nest en wist: de volgende revolutie is de groene. In de jaren ‘80 presenteerde ik Ideefiks, het eerste eco-programma in prime time. We maakten kijkers bewust van het belang van recycleren en de afvalberg verkleinen. Men zei toen: dat krijg je nooit aan mensen verkocht. Maar ondertussen zijn we wel kampioen-recycleurs. En kijk hoe snel we het bijvoorbeeld ook normaal vinden dat je zelfs op café niet meer mag roken. Die eerste mentale klik is altijd de moeilijkste. Van zodra we in actie schieten, zien we er vanzelf snel de voordelen van in.”

Strijden voor het nageslacht
Toen Nic kinderen kreeg, greep het klimaatthema hem pas echt naar de keel. “Het is de taak van een vader om zijn kinderen te beschermen bij gevaar. Wel, het is simpel: er dreigt een gigantisch gevaar. Dat staat zwart op wit in elk klimaatrapport van het IPCC (Intergovernmental  Panel for Climate Change). Toen ik begreep dat ik door het klimaatprobleem misschien nooit kleinkinderen zal hebben, was ik daar totaal ondersteboven van. De enige oplossing die ik zag, was klimaatstrijder worden. Want het straffe is: het probleem kon al jaren opgelost zijn. Ik kan je een waslijst geven van dingen die we vandaag kunnen doen en waar we meteen beter, gelukkiger, gezonder en langer door zullen leven. Ook fossiele brandstoffen, dé grote boosdoeners, kunnen we ondertussen perfect vervangen. Per dag valt er genoeg zonlicht op aarde om de hele wereld met zonnespiegeltechnologie 27 jaar lang van energie te voorzien. En ja, dat kost geld. Maar het is peanuts in vergelijking met de miljarden die we spenderen aan nucleair arsenaal en het redden van banken.”

Een propere lei
Of het dan niet mooi is dat ons bewustzijn groeit en dat we steeds energiezuiniger gaan leven? “Absoluut. Alleen moeten we ophouden om ecologie te zien als ‘een beetje minder slecht doen’. Iets minder vlees, een iets kleinere auto. Dat is als zeggen ‘ik sla mijn vrouw al niet meer op dinsdag en vrijdag’. Tegen 2050 moeten we 90 procent minder CO2 uitstoten om het als menselijke soort te halen. Dat doe je écht niet door alleen je laptop ’s nachts uit te schakelen, je lader uit het stopcontact te halen en dat soort simpele dingen. We moeten de dingen herdenken en gewoon opnieuw goed beginnen. Want er is zoiets als een ‘tipping point’: het punt waarop het niets meer zal uitmaken wat we doen, zelfs al leggen we elke auto, elk vliegtuig en elke fabriek stil. Want door de opwarming die wij teweegbrengen, ontstaan als het ware vliegwielen – grote kettingreacties die ervoor zorgen dat de aarde zichzelf verder opwarmt. Als ik dat vertel op lezingen kijken mensen me met grote ogen aan, maar helaas zuig ik dat niet uit mijn duim. Grote klimaatwetenschappers zeggen dat al jaren. Hoe langer we wachten, hoe moeilijker en duurder het wordt, en hoe dieper we onszelf in het vlees snijden.”

Lokaal en biologisch eten
Nic zelf zal je niet snel in vlees zien snijden. Hij is al twintig jaar overtuigd vegetariër. “Eerst werd ik uitgelachen, toen kwamen de discussies en ondertussen zijn er avonden waarop mensen zich komen excuseren dat ze nog vlees eten.”(lacht) Ook de meerwaarde van lokaal, biologisch en seizoensgebonden eten vindt Nic een evidentie. “We moeten daar absoluut naar terug. Iedereen weet ondertussen dat je appels niet in Nieuw-Zeeland moet halen, als er ook heerlijke appels in het Hageland groeien. Minder gekend is de verschraling in biodiversiteit. Er zijn immens veel appelsoorten, en we houden alleen de best exporteerbare en meest winstgevende over. Zo gaat immens veel rijkdom, diversiteit en knowhow verloren. En neen, met moestuintjes alleen kunnen we morgen niet de hele wereld voeden, maar net als stadslandbouw brengen ze de voedselproductie wél dichter bij huis, waardoor we weer de waarde van ons eten leren kennen. Willen we hier toch uitheemse kiwi’s eten? Prima, maar dan wel tegen een meerprijs. Idem voor vlees. Dan worden onze boeren ook niet langer door economische logica gedwongen om 30.000 dieren opeen te stapelen, tot de volgende pest, dolle ziekte of griep uitbreekt.”

Zoeken naar evenwicht
Nic mag dan willen aantonen hoe dramatisch slecht we er als planeet voorstaan als we niet in actie schieten, doemdenken is niet aan hem besteed. “Ik weiger negatief te denken”, zegt hij. “Ik wil me richten op de oplossingen, ik strijd om te blijven functioneren. Net zoals een chirurg niet bij een patiënt met uitgezaaide kanker gaat staan huilen, maar doet wat hij kan om hem nog te redden. En neen, ik wil mensen de les niet spellen en het vingertje heffen, maar gezien de immense omvang van het probleem, is dat vingertje soms misschien wel nodig. Als we kinderen leren oversteken, zeggen we toch ook niet: ‘Je kunt eventueel eens naar links en rechts kijken, maar alleen als je dat zelf wilt, hoor. Je bent daar he-le-maal vrij in.’ Neen, we zeggen: ‘Hier is gevaar! Kijk alsjeblieft links en rechts, of je gaat dood.’ Het blijft op vlak van communicatie zoeken naar een evenwicht.”

Volkstuintjes en zelfplukboerderijen
Hoe hij kijkt naar de stijgende populariteit van volkstuintjes? “Oh, ik vind volkstuintjes geweldig. Mijn grootvader had er één waar wij mee van aten, tot bleek dat de grond er zo toxisch als wat was. Als ik ooit licht geef in het donker, weet ik hoe het komt!” (lacht) Ook zelfplukboerderijen vindt Nic fantastisch. “Ze bewijzen dat je als boer perfect van je grond kunt leven, ook als je voor diversiteitslandbouw kiest. En de boer heeft zoveel meer voldoening van zijn werk, door het persoonlijke contact met zijn klanten. Meer nog: die klanten betalen op voorhand én komen zelf oogsten! Hoe geniaal is dat? Kinderen die mee gaan oogsten, ontdekken meteen ook dat appelmoes niet in bokalen groeit, maar van appels die ergens aan een boom groeien die alleen in bepaalde seizoenen vruchten draagt. Ja, ik ben fan.”

Fietsen door de stad van de vooruitgang
Ook van zijn stad, Gent, is Nic fan. “Er zijn hier zoveel mooie, revolutionaire initiatieven aan de gang, waar we duidelijk beter van worden. Gent wordt met de dag mooier en inspireert ook andere steden. De bakermat van Donderdag Veggiedag ligt hier, het centrum is verkeersvrij en er wordt volop gefietst. Mijn eigen auto heb ik ondertussen ook de deur uitgedaan. Ik ben nu aangesloten bij Cambio, een handig autodeelsysteem. Ik deed toch al bijna al mijn verplaatsingen met de fiets. Ook lange fietsreizen met ons gezien vind ik trouwens fantastisch. Ze doen me telkens weer beseffen wat een gigantisch pretpark de natuur is. Ik ben opgegroeid in een naturistengezin. Vakantie, dat was twee, drie weken in tenten in de bossen wonen. Fietsen en surfen waren als kind mijn lang leven. Meer dan wind en water had ik niet nodig om mij te amuseren.”

Stadsmus mét zwembak
“Ik ben een stadsmens én ik houd van groen. Ook stadsmussen zitten graag op groene takken, zonder dat het hun eigen bomen moeten zijn. In de stad is elk park ook een beetje jouw tuin. En zelf hebben we een relatief klein en heel aangenaam stadstuintje. Van zodra het mooi weer is, ben ik er niet weg te slaan. We hebben een ecologische zwemvijver van drie op drie meter, die gezuiverd wordt met lavasteentjes. Onze zwembak – echt de max. Ook buiten eten vind ik trouwens heerlijk. Het onderhoud van de tuin neemt mijn madam voor haar rekening. Zij geniet er echt van om buiten te werken. Zelf heb ik me altijd beperkt tot – heel cliché – het gras afrijden. En die taak heb ik zeer plechtig en officieel overgedragen aan mijn zoon toen hij 14 werd. ‘Ziezo, zoon. Jij bent nu volwassen, en ik ben er vanaf!’ (lacht)

Lang leve de ongerepte bossen
Ook het grote groen lokt Nic regelmatig naar buiten. “Ik ben zot van wandelen in de bossen. Hoe ongerepter, hoe liever. De mooiste reis met mijn gezin, was een ezeltocht in Les Monts d’Arrée, een fantastische wildernis in Bretagne. De regen viel met bakken uit de lucht, en wij tjokten er als Jozef en Maria met onze ezels doorheen. Met plastic zakken over de kinderen, om hen toch een beetje droog te houden, en half doorweekt stokbrood als lunch. Onvergetelijk. In ons land vind je zo’n ongereptheid niet meer, maar dankzij Vlaanderen Vakantieland ken ik hier nu gelukkig wel elk mooi lapje groen. Van het golvende Hageland, Kaprijke en Lembeke, tot het Muziekbos in Brakel en de Gentse Bourgoyen. Veel groen is er niet meer, maar het groen dat er nog is, is wel prachtig.”

Zingen voor een groenere wereld
Wat 2014 voor Nic in petto heeft?  “Ik heb Neeland geschreven, een boek over migratie, wat een van de eerste onmiskenbare gevolgen zal zijn van de klimaatverandering. Met de gelijknamige voorstelling gaan we vanaf september op tournee. Daarnaast werk ik ook volop aan Say Something Funny’, een nieuwe film die zich afspeelt in de stand-up comedywereld. En via Vlaanderen Vakantieland blijf ik ondertussen het meer duurzame toerisme promoten. Maar het meest ambitieuze project blijft toch Sing For The Climate Goes Worldwide. Ik wil het lied wereldwijd verder verspreiden als actiemiddel, zodat we tegen de grote klimaattop in Parijs in 2015 met genoeg mensen zijn om bij onze politici beslissingen af te dwingen die ook effectief gerespecteerd worden. Het moet: op die top zal beslist worden over leven en dood.  Ons plan is ambitieus, en het is knokken, maar ik geloof erin. Tom Van de Weege, onze vrt-correspondent in Washington, mailde me net nog dat zijn kind daar onlangs het klimaatlied liep te zingen. Dat had het op school geleerd! Fantastisch, toch? Het lied is ondertussen in 14 landen over alle continenten heen gezongen, door meer dan 390.000 mensen. Dat zijn écht niet langer alleen de bomenknuffelaars. Het illustreert de grote kracht van sociale media, waar we zo op gehoopt hebben. En als het van mij afhangt, is dit nog maar het begin. De grote invasie, die moet nog komen.”

Meer weten? www.singfortheclimate.com