Paradijselijke boomgaard in Lettelingen

Wie gaat niet aan het dromen bij het zien van prachtige, tot palmetten gevormde appel- en perenbomen, behangen met mooie, smakelijke vruchten, en braaf op een rij gezet tegen een muur van een oude moestuin? Om de wereld van de leifruitbomen te ontdekken ben je bij Olivier en Alexandra Debaisieux in Lettelingen aan het goede adres.

De stichter van de boomkwekerij was een zekere Julien Chotard, een wijnbouwer in Sancerre, die door druifluis gedwongen werd om te schakelen. Nadat hij zich in Vitry-sur-Seine de techniek van het opbinden van fruitbomen eigen had gemaakt, vestigde hij zich in 1911 in België en ontwikkelde in Gosselies deze wel heel bijzondere vorm van tuinbouw. In die periode was fruit kweken geen bezigheid die voorbehouden was aan kastelen en grote domeinen, maar waren ook amateurtuiniers, grondbezitters, notabelen en handelaars die in het bezit waren van grote collecties, laaiend enthousiast over deze techniek. Zijn zonen Paul en André studeerden in Vilvoorde en zetten het familiebedrijf verder tot aan hun pensioen in 1996. Maar wie ging hen opvolgen en de traditie van het leiden van fruitbomen in ere houden? Waarom niet die jonge tuinbouwingenieur die bij hen stage had gelopen? Twee jaar lang heeft Olivier Debaisieux zich gewijd aan het archiveren van hun techniek en ongelofelijke knowhow. Om van te duizelen… Met de steun van zijn echtgenote Alexandra stelde Olivier voor om de uitdaging aan te nemen en het opkweken van leiboomvormen met strikte naleving van de traditie verder te zetten. De opvolging was verzekerd…

Snoer, spalier of palmet
Halfstam en hoogstam boomgaardbomen nemen een groot deel van de tuin in. Opgebonden vruchtbomen daarentegen zijn veel beter geschikt voor onze kleine tuinen. Je kan er een muur mee verfraaien, de tuin op een elegante manier mee onderverdelen of een fruitdragende haag mee vormen langs een tuinpad. Het opbinden van bomen is een methode die reeds in de 16de eeuw werd toegepast: de takken van een boom worden langs ijzerdraden of houten latten opgebonden. De takken kunnen zowel verticaal, horizontaal als schuin worden geleid. De enkele en dubbele snoeren (of cordons) behoren tot de horizontale vormen. Iedere gesteltak wordt langs een horizontaal gespannen draad opgebonden. De schuine palmet is geschikt voor muren en lage scheidingswanden. Wat zo moeilijk is bij deze vorm, is het bewaren van het evenwicht tussen de gesteltakken. Tot de verticale vormen worden gerekend: de enkele U-vorm, bestaande uit 2 verticale gesteltakken aan beide zijden van de stam, en de Verrier palmet, bestaande uit 4 verticale gesteltakken. Dit is dan ook de meest elegante vorm. Men spreekt van spalierbomen wanneer de bomen tegen een muur zijn geplant en op een latwerk zijn opgebonden. Het voordeel van deze techniek is dat de warmte wordt verspreid en er een microklimaat ontstaat. Men spreekt van leibomen wanneer de bomen in de vorm van een omheining worden geplant en langs horizontaal gespannen draden, zonder steun van een muur, worden opgekweekt.

Lees het vervolg van deze reportage in het septembernummer van Fence.

Het belang van de onderstam

Alle vruchtbomen in de boomkwekerij van Edingen zijn geënt. De keuze van de onderstam is beslissend, want hij bepaalt de groeikracht van de boom. Voor laagstammen en opgebonden fruitbomen worden onderstammen met geringe groeikracht geselecteerd. De boom zal sneller vruchten dragen en ook grotere vruchten voortbrengen. De hoogstam is een langer leven beschoren maar het duurt ook langer voor hij vruchten draagt. Deze vruchten zijn kleiner maar bewaren beter. De onderstam voor een tegen een spalier opgebonden laagstam perelaar is de kweepeer. Het vermeerderen gebeurt door oculeren of oogenten. Twee zonnige dagen na het oculeren zijn een absolute must voor het samengroeien van de enting en het genezen van de wonde. Of een enting al dan niet is geslaagd en bijgevolg de groei van de geënte variëteit verzekerd is, is pas merkbaar na twee jaar. Alexandra en Olivier hebben naast oude soorten ook grote klassiekers geselecteerd, en dit in functie van de smaak: wrang, knapperig, sappig… Het merendeel van de langs een spalier opgebonden bomen zijn appelaars en perenbomen. Het opbinden gebeurt perfect symmetrisch en heeft een aanzienlijke impact op de levensduur van de perelaars. Perzikbomen kunnen ook worden opgebonden in de vorm van een natuurlijke spalier, kersenbomen in waaiervorm. Het leiden van bomen vraagt veel geduld. Bovenop de twee jaar van het entingproces, neemt het vormen van elke etage, met andere woorden elk niveau van opgebonden takken, een jaar extra in beslag. Omwille van de symmetrie moet tussen twee gesteltakken een afstand van 30 cm worden aangehouden. Dat betekent dat er uiterst nauwkeurig gewerkt moet worden, ongeacht de vorm.

Aan de voet van de leivorm

Het opkweken van leifruitbomen biedt heel wat voordelen. De bomen genieten volop van de zon wat leidt tot grotere en lekkerdere vruchten. Snoeiwerk resulteert in een betere verluchting van de gesteltakken waardoor ze minder gevoelig zijn voor schimmelziekten, schurft, schorsbrand en meeldauw. Met het oog op gezonde en productieve planten hechten Olivier en Alexandra heel veel belang aan de kwaliteit van de bodem die ze regelmatig laten analyseren. Hoe beter de grond, des te minder ziekten. De ideale bodem is goede akkergrond. Is het terrein zanderig of bezaaid met schist, dan moet de grond verrijkt worden met een mengeling van tuinaarde, mest en compost. Het resultaat is een vettig en zeer rijk substraat. Het oppervlak kan ook met compost, een mengsel van gehakselde takken en mest worden bedekt. Het zijn de aardwormen die de compost verwerken en de bodem verrijken. Als insectenval gaat er niets boven een omgekeerd plastic of terracotta potje, gevuld met stro, waarin zich oorwurmen komen vestigen. ’s Nachts trekken ze erop uit en verslinden bladluizen en -vlooien. En om de strijd met het onkruid aan te gaan volstaat het de grond aan de voet van de bomen te schoffelen.

De fruitbomen – altijd met blote wortels – worden elk jaar verkocht van november tot eind maart. In de boomkwekerij wordt de grond rond de in rijen geplaatste fruitbomen tienmaal per jaar geschoffeld om de ontwikkeling van fijne wortelvertakkingen te stimuleren zodat de boom na het verplanten goed aanslaat. Gewoonlijk komen geïnteresseerden in het begin van de herfst langs in de boomkwekerij om de fruitbomen ter plaatse te bekijken en om informatie in te winnen over de keuze van de juiste en de voorbereiding van het planten. In de loop van de winter worden de bomen dan opgehaald. De boomkwekerij organiseert ook jaarlijks in maart een cursus snoeien voor particulieren. Een gelegenheid te meer voor Olivier en Alexandra om hun passie te delen.